التفات (علوم قرآنی)التفات، انتقال کلام از اسلوبی به اسلوب دیگر را می‌گویند. ۱ - تعریفصنعت «التفات» یکی از اسلوب‌های بدیعی قرآن است. انتقال کلام از اسلوبی به اسلوب دیگر، مثلا از غیبت به خطاب یا از خطاب به غیبت یا از غیبت به تکلم «التفات» نام دارد. ایجاد شادابی در مخاطب و جلوگیری از خستگی شنونده، فایده و حکمت این اسلوب بدیعی است. ۲ - انواع التفاتالتفات انواع زیادی دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: ۱. التفات از تکلم به خطاب : (وما لی لا اعبد الذی فطرنی والیه ترجعون) که در اصل «الیه ارجع» بود؛ و مثل: (انا اعطیناک الکوثر فصل لربک وانحر) ؛ ۲. التفات از تکلم به غیبت : (لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر) ؛ ۳. التفات از خطاب به تکلم : (فاقض ما انت قاض انما تقضی هذه الحیاة الدنیا انا آمنا بربنا لیغفر لنا) ؛ ۴. التفات از خطاب به غیبت : (حتی اذا کنتم فی الفلک وجرین بهم) ؛ ۵. التفات از غیبت به تکلم : (دعوا الله مخلصین له الدین لئن انجیتنا من هذه لنکونن من الشاکرین) (سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا) ؛ ۶. التفات از غیبت به خطاب : (فلما انجاهم اذا هم یبغون فی الارض بغیر الحق یا ایها الناس انما بغیکم علی انفسکم متاع الحیاة الدنیا ثم الینا مرجعکم فننبئکم بما کنتم تعملون) ، و: (وقالوا اتخذ الرحمن ولدا لقد جئتم شیئا ادا). نوع دیگری از التفات، تغییر روال سخن است؛ به این ترتیب که گوینده، مطلبی را آغاز کند، سپس در میان سخنش، به گمان وجود مخالف یا سؤال کننده، به رفع شک یا پاسخ به سؤال مقدر بپردازد و این گونه گفته خود را تایید کند؛ مانند: ۱. (فان لم تفعلوا ولن تفعلوا فاتقوا النار التی وقودها الناس...) . ۲. (یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواری سوءاتکم وریشا ولباس التقوی ذلک خیر ذلک من آیات الله لعلهم یذکرون). ابن قدامه « اعتراض » -از اسالیب بدیع - را التفات نامیده است؛ ولی در ماهیت با این التفات فرق دارد. [۱۶]
فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص(۱۰۹-۱۱۰).
[۱۷]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص(۳۵۹-۳۷۲).
[۱۸]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۸۱۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «التفات». |